Trojet shqiptare, përfshirë edhe Hasi, u ndanë pas Luftërave Ballkanike në fillim të shekullit XX.
Kjo ndarje u sanksionua zyrtarisht në Konferencën e Londrës të vitit 1913, një fakt i
dokumentuar përmes burimeve të ndryshme historike si kronika, shënime kadastrale dhe deftere
osmane.
Rrënjët e Vendosjes së Popullsisë në Has
Në shekullin XVI, si pasojë e shtypjes osmane, në Has u vendosën fiset malësore të Kastratit,
Morinës, Shalës, Bytyçit, Gashit dhe Thaçit. Kjo popullsi u rrit dhe u konsolidua gradualisht,
duke formuar një strukturë të qëndrueshme shoqërore dhe ushtarake.
Sistemi i Bajraqeve në Shekujt XVII–XVIII
Në fund të shekullit XVII dhe në fillim të shekullit XVIII, Hasi u integrua në sistemin e
bajraqeve, një organizim tipik i Malësisë së Shqipërisë së Veriut. Në Has u formuan dy bajraqe
kryesore:
1. Bajraku i Madh (i Vlahnës) me qendër në Vlahë, përfshinte fshatrat nga Përroi i
Rosmanit (Golaj) deri në fshatrat e Drinit të Bardhë.
2. Bajraku i Vogël (i Helshanit) me qendër në Helshan, shtrihej nga Përroi i Skatinës deri
te Përroi i Rosmanit.
Kjo ndarje kishte një karakter administrativ dhe ushtarak, ku çdo bajrak luante rol në mbrojtjen e
territorit dhe në koordinimin e lëvizjeve lokale kundër pushtuesit.
Rezistenca Kundër Pushtimit Osman
Pakënaqësia ndaj sundimit turk çoi në shpërthime të shumta kryengritjesh. Një nga momentet më
të rëndësishme ishte Kryengritja e vitit 1837, e lidhur me Reformat e Tanzimatit. Gjatë kësaj
periudhe, Hasi shkëputi përkohësisht nga varësia e administratës osmane në Gjakovë, duke
shfaqur një autonomi të pjesshme.
Ndarja e Hasit në bajraqe pasqyron një traditë të fortë të organizimit të brendshëm shqiptar, ku
fiset dhe strukturat lokale ruajtën njëfarë pavarësie në kushtet e pushtimit të huaj. Kjo histori
mbetet një dëshmi e qëndrueshmërisë dhe e identitetit të kësaj troje.
